Osmanlı İmparatorluğu’nun sıkıntı periyotlarında 33 yıl tahtta kalan Sultan 2. Abdülhamid, vefatının 106. yılında yad ediliyor.
AA muhabirinin derlediği bilgilere nazaran, babası Sultan Abdülmecid, annesi ise Tirimüjgan Kadınefendi olan Abdülhamid, 21 Eylül 1842’de İstanbul’da doğdu.
Henüz 10 yaşındayken annesini veremden kaybeden Abdülhamid’in babası Sultan Abdülmecid ise 1861’de 38 yaşında vefat etti.
2. Abdülhamid, meşruti bir idare kurmak isteyen devlet adamı ve idarecilerin Sultan Abdülaziz ile 5. Murad’ı tahttan indirmelerinden sonra 31 Ağustos 1876’da 34. Osmanlı Padişahı olarak tahta çıktı.
Göreve geldikten kısa bir mühlet sonra 23 Aralık 1876’da Osmanlı Devleti’nin birinci anayasası olan “Kanun-i Esasi” ilan edildi.
Sultan 2. Abdülhamid, tahta çıktığında içeride ve dışarıda birçok sıkıntıyla karşı karşıya kaldı.
31 Mart 1877’de Rusların tekliflerini kapsayan Londra Protokolü, Sultan 2. Abdülhamid’in isteğiyle mecliste görüşülüp reddedilince Rusya, 24 Nisan 1877’de (93 Harbi) Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti.
Gazi Osman Paşa’nın Plevne’deki, Gazi Ahmed Muhtar Paşa‘nın da doğudaki muvaffakiyetleri savaşın genel gidişatını durduramadı ve Türk orduları cephelerden çekilmeye başladı. Onların akabinde on binlerce Müslüman-Türk muhacir de İstanbul ve Anadolu’ya göç etmek zorunda kaldı.
GÜÇLÜ BİR HAFİYE TEŞKİLATI KURDU
Meclisle uyuşmazlığa düşen Sultan 2. Abdülhamid, anayasanın kendisine tanıdığı yetkiyi kullanarak, 13 Şubat 1878’de Meclis-i Mebusan‘ı süresiz olarak tatil etti lakin meşrutiyet ve anayasadan vazgeçtiğine dair rastgele bir beyanda bulunmadı.
Savaşın sonunda Rusya ile 3 Mart 1878’de ağır şartlar içeren Ayastefanos Antlaşması imzalandı. Akabinde 13 Temmuz 1878’de imzalanan Berlin Antlaşması ile kimi topraklar kaybedildiği üzere Rusya’ya karşı da harp tazminatı ödenmesi kabul edildi.
Sultan Abdülhamid, devletin içerisinde bulunduğu durum ile Çırağan Olayı sonrası güçlü bir hafiye teşkilatı kurdu.
Dış siyasette karşılaştığı zahmetler ve bilhassa yabancı devletlerin içeride bir grup olaylar çıkarmaları, Padişahı sıkı bir rejim uygulamaya sevk etti.
Devletin toparlanabilmesi için vakte gereksinim olduğuna inanan 2. Abdülhamid, ağır yük oluşturan savaşlardan kaçınma yoluna gitti. Ekonomik alanda kendisinden evvelki padişahlardan devraldığı dış borçları temizlemeye öncelik veren Sultan 2. Abdülhamid, Avrupalı alacaklıların temsilcileriyle 20 Aralık 1881’de bir muahede imzaladı. “Muharrem Kararnamesi” ismi verilen bu mutabakatla alacaklı ülkelere muhakkak devlet gelirlerini toplamak üzere Düyun-u Umumiye’yi kurma imtiyazı tanındı.
BAĞDAT VE HİCAZ DEMİRYOLLARI İNŞA EDİLDİ
İslam dünyası ile bağlarını güçlendirmeye çalışarak bunu temel bir siyaset haline getiren 2. Abdülhamid, Almanya’dan aldığı dayanakla 1888’de Haydarpaşa-İzmit Demir Yolu Çizgisi’ni Ankara’ya kadar uzattı. Abdülhamid, 1902’de Ankara’yı Bağdat’a bağlayacak çizginin üretimi için de Almanlarla anlaştı, Şam’dan Mekke’ye uzanan Hicaz Demir Yolu’nu inşa ettirdi.
2. Abdülhamid’in en başarılı tarafı dış siyasetti. Dış siyasette temel hedef, imparatorluğun barış içinde yaşamasını sağlamaktı. Avrupa devletlerinin Türkiye üzerinde birbiriyle çatışan çıkar ve ihtiraslarından faydalanan 2. Abdülhamid’in dış siyaseti, bu sebeple devletler ortası ilgilerde yeni kurallar oluştukça değişti.
2. Abdülhamid hiçbir devletle devamlı olabilecek muahedeye girmedi, büyük devletleri mümkün olduğu kadar birbirlerinden ayırabilmek için çeşitli diplomatik faaliyetlere girişti.
“HALİFELİK” SIFATINI EN ÇOK KULLANAN PADİŞAH OLDU
Halifelik sıfatını Osmanlı padişahları ortasında en çok kullanan 2. Abdülhamid oldu. Güney Afrika ve Japonya üzere uzak ülkelere din alimleri göndererek İslamiyet’in oralarda da yayılması için çalıştı ve sömürgeci devletlere karşı uğraş etti.
Sultan 2. Abdülhamid’in direttiği ve kısmen muvaffakiyete ulaştığı kıymetli bahislerden biri de Filistin problemi idi. Filistin’de bir Yahudi devleti kurmak isteyen Siyonistler, 2. Abdülhamid’e başvurarak, devletin dış borçlarını temizleyeceklerini bildirdi. Sultan, tekliflerini kabul etmediği üzere Musevilerin çeşitli yollarla Filistin’e gelip yerleşmelerine mani olacak kimi tedbirler de aldı.
Balkanlar’da yaşanan olaylar sonrası Türk subayları, Padişahı Kanun-i Esasi’yi ilan etmeye zorladı. 2. Abdülhamid, 23 Temmuz 1908’de anayasayı tekrar yürürlüğe koyduğunu ilan etti. Akabinde çok süratli bir çözülme süreci başladı.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Osmanlı Meclisi’ne üye gönderilmesine mahzur olmak için 5 Ekim 1908’de Bosna-Hersek’i işgal etti. Birebir gün Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti. Bir gün sonra da Girit, Yunanistan ile birleştiğini açıkladı.
Rumi takvime nazaran 31 Mart’ta (13 Nisan 1909) İstanbul’da ayaklanma patlak verdi. İstanbul’daki olaylar 11 gün kanlı bir halde devam etti. Selanik’ten gelen Hareket Ordusu’nun 23-24 Nisan 1909 gecesi İstanbul’a girmesinden sonra ayaklanma bastırıldı.
2. Abdülhamid, kendisine sadık olan Birinci Ordu ile Hareket Ordusu’na karşı konulması için yapılan teklifleri kabul etmedi ve Müslümanların halifesi olarak Müslüman’ı Müslüman’a kırdıramayacağını söyledi.
27 Nisan 1909’da Said Paşa’nın başkanlığındaki Meclis-i Genel, 2. Abdülhamid’in hilafet ve saltanatının sona erdirilmesine karar verdi. Türk, Ermeni, Yahudi ve Arnavut’tan oluşan parlamento heyeti Yıldız Sarayı’na giderek Sultan Abdülhamid’e tahttan indirildiğini bildiri etti.
Sultan 2. Abdülhamid, tahttan indirildiği gece aile ve vazifelilerden oluşan 38 kişi ile Sirkeci’den trenle Selanik’e götürüldü.
Selanik’te Alatini Köşkü’ne yerleştirilen 2. Abdülhamid, düşman kuvvetlerin Selanik’e yaklaşması üzerine İstanbul’a getirilerek Beylerbeyi Sarayı’na yerleştirildi ve hayatının son yıllarını burada geçirdi.
10 Şubat 1918 Pazar günü vefat eden 2. Abdülhamid’in cenazesi özel merasimle Divanyolu’nda bulunan II. Mahmud Türbesi’ne defnedildi.
SULTAN ABDÜLHAMİD PERİYODUNDA ATILAN ÇAĞDAŞLAŞMA ADIMLARI
Sultan 2. Abdülhamid periyodunda eğitim, bayındırlık ve tarım alanında değerli adımlar atıldı. 1876-1908’de iptidailer 200’den 4-5 bine, sübyan mektepleri 10 bine, rüştiyeler 250’den 600’e, idadiler 5’ten 104’e ve bugünkü öğretmen yetiştiren yüksekokul olan Darülmuallimin sayısı ise 32’ye yükseltildi. Ayrıyeten tarım, maliye, hukuk, baytar, ticaret, ziraat ve daha birçok alanda çok sayıda meslek yüksekokulları açtı.
Spor kısımlarının gerçek manada çeşitlenmesi, toplumsal bir cümbüş kültürü halini alması ve bunların bilimsel manada öğrenilmesine yönelik çalışmalar da Sultan 2. Abdülhamid devrinde gerçekleşti. Bugün Türk futbolunun üç büyük kulübü Fenerbahçe, Galatasaray ve Beşiktaş, Sultan Abdülhamid’in saltanat yıllarında kuruldu.
2. Abdülhamid, başta İstanbul olmak üzere imparatorluğun çeşitli kentlerinin kıymetli fotoğraflarını içeren çok pahalı albümler koleksiyonu hazırlattı.
Haydarpaşa Tıbbiyesi ve kendi parasıyla yaptırdığı Şişli Etfal Hastanesi ile bir kısım masraflarını şahsi kesesinden karşıladığı Darülaceze, onun sıhhat ve toplumsal yardım alanlarında attığı kıymetli adımlardan oldu.
Ticaret, ziraat ve sanayi odaları da tekrar Sultan 2. Abdülhamid vaktinde açıldı. Çeşitli kentlerde atlı ve elektrikli tramvaylar, tertipli rıhtımlar yapıldı. Hicaz ve Basra’ya kadar telgraf çizgileri çekildi. Tahta çıkışının 25. yıl dönümü anısına Osmanlı’nın birçok kentinde saat kuleleri yapıldı.
Sultan 2. Abdülhamid periyodunda askeri rüştiyeler ve idadilerin sayısı artırıldı. Ordu yeni silahlarla donatıldı. Hukuk alanında da değerli adımlar atıldı. Ceza yöntemi ve ticaret yordamı kanunları çıkarıldı. Batı örneklerine nazaran polis teşkilatı yine düzenlendi.
Batı müziğine, opera ve tiyatroya da ilgi duyan 2. Abdülhamid, saraydaki harcamalar konusunda ise titiz davrandı. Masrafları kısan Sultan Abdülhamid, sade bir hayat yaşadı.
Yorumlar kapalı.